Amandel-dadeltaart uit de gouden eeuw

Amandelen waren in de Gouden Eeuw een zeer geliefd ingrediënt. Ook in taart. Probeer deze amandel-dadeltaart maar eens. Voedzaam en lekker! Een oven hadden ze overigens vroeger nog niet. Destijds werd dit soort gebak bereid in een taartpan op drie pootjes.

Koek en taart waren in de 17e eeuw behoorlijk in trek. Tenminste, bij wie zich dat kon veroorloven. Kijk maar eens op stillevens van bijvoorbeeld Clara Peters, Pieter Claesz of Osias Beert: talloze mooie, gesuikerde lekkernijen en gebak.

Taart werd vroeger gebakken in een metalen taartpan op pootjes, die op gloeiende kooltjes werd geplaatst. De pan werd afgedekt met een deksel met opstaande randjes, zodat daar ook weer gloeiende kooltjes op konden worden gelegd. Zo werd-ie aan beide kanten goudbruin en gaar.

Duurzaam bakken
Nou was het bakken van zo’n taart best een gedoe, en het kostte behoorlijk wat brandstof. Dus werd dat slechts op een of twee dagen in de week gedaan. Nadat bijvoorbeeld het brood erin was gebakken, had de oven nog vaak voldoende warmte om snel ook nog even een taart te bereiden. Burgers die geen eigen oven hadden, konden hun taart laten ‘inschieten’ bij de plaatselijke bakker. Dat gebeurde met een tongvormig houten blad, vastgemaakt aan een lange houten stok. Als de taart klaar was, werden de gloeiende kooltjes opgevangen in een aardewerken blus- of doofpot en vervolgens opnieuw gebruikt, bijvoorbeeld om een komfoor (soort warmhoudplaat) mee te stoken.

Dutch oven
Leuk weetje: zo’n taartpan werd in Engeland een Dutch oven genoemd. Blijkbaar was dit echt een typisch Nederlands gebruik. Hierboven zie je de afbeelding van een hedendaagse taartpan zoals die soms nog door Amerikaanse cowboys word gebruikt. Er zijn zelfs in Amerika wedstrijden in koken met zo’n Dutch oven. En dat terwijl ze hier in Nederland juist helemaal in de vergetelheid zijn geraakt.*

Keuken van Slot Zuylen, rechts een gemetseld fornuis

Eerste fornuizen
Wist je trouwens dat je in de Gouden Eeuw de allereerste fornuizen aan kon treffen? Oké, het was een tamelijk primitief fornuis, meer een soort gemetselde kolenkachel met bovenop enkele kookgaten voor de pannen. Om het vuur onder de pannen lucht te geven, waren rondom de kookgaten knoppen aangebracht waar de pannen op rustten. Het fornuis had geen pijp of schoorsteen, dus de rook dwarrelde natuurlijk volledig de keuken in. Flink wat fijnstof dus! Pas in de negentiende eeuw kregen de kolenfornuizen een aansluiting op de schoorsteen.

De amandel-dadeltaart
Deze amandeltaart, of eigenlijk amandel-dadeltaart, komt uit het Koocboec van Antonius Magirus (1612). Er zijn sowieso redelijk wat recepten overgeleverd van amandeltaart. In dit recept is de amandel gecombineerd met dadels, rozijnen en rozenwater. Rozenwater kun je gewoon krijgen bij de apotheek en de betere toko’s.

Taart is misschien niet echt het goede woord, maar meer een stevige cake. Zoals je ook ‘worteltaart’ zegt voor wat in mijn ogen een wortelcake is vanwege de structuur. in ieder geval vonden ze hem bij thuis heel lekker. Dagen lang ging er steeds een stukje mee naar school… Dat zegt genoeg. Ik heb hem iets aangepast (andere hoeveelheden, en geen vijgen bijvoorbeeld, maar vervang de dadels gerust voor de helft door gedroogde vijgen), maar in de basis lijkt hij op het oorspronkelijke recept.

Wat je nodig hebt
150 gram amandelen (liefst ongepeld)
150 gram dadels
50 gram rozijnen
25 gram pijnboompitten
50 gram gesmolten boter
2 tl kaneel
25 gram suiker
1 el rozenwater
2 hele eieren

Bereiding
Verwarm de oven voor op 175˚C. Maal de amandelen, pijnboompitten, rozijnen en dadels tot een dikke brij en doe over in een kom. Klop de eieren in een andere kom los en voeg samen met de gesmolten boter, kaneel, suiker en rozenwater toe aan het amandel-dadelmengsel. Vet een kleine taartvorm (18 of 20 cm) in, schep daarin het mengsel. Bak ongeveer een halfuur.

155. Ander soete toerte.
Neempt ses oncen soete amandelen ghepelt, vier oncen pinghelen, wat gheweyckt, dry oncen dayen, de steenen uutghedaen, dry oncen drooghe vijgen, dry oncen koocrosynen, de kerntkens uut, stampt dit al tesamen in eenen mortier, ende doetter ondertusschen wat roosewater by, soodat het worde ghelijck eenen dicken bry, doetter dan by acht doyeren van eyeren, ses oncen suyckers, een once canneel, wel cleyn ghestooten, anderhalff once gheraspte mostacciolen, vier oncen roosewater, menghelt dit al onder malcanderen, maeckt u toerte ghedeckt, oft sonder decksel. Men mach er ooc alle soorten van confitturen by doen, ende bovenal datse dun sy, welck oock eenen generalen regel in alle toerten

Bronnen:
* –
WBQA 
– Lieve schat, wat vind je lekker?, Jozef schildermans, Hilde Sels, Marleen Willebrands, 2007

6 Replies to “Amandel-dadeltaart uit de gouden eeuw

  1. Wat een lekker recept weer Jeannette. Ik ga proberen om het te bakken in de wonderpan. Bedankt voor het recept en de leuke weetjes erachter.

  2. ‘t lijkt mij allemaal heel interessant. Ik zal de amandel-dadeltaart proberen. Ik ben vanaf 11 in Amerika en wil graag wat Oud Nederlandsche recepten proberen.

  3. Hallo Jeanette ,
    Ik heb gisteren de amandel-dadel taart gemaakt en ik vind hem erg lekker!
    Ik had alleen ipv pijnboompitten, walnoten genomen dat combineert goed. Het lijkt me echt zo’n taart die lekkerder word als hij wat ouder is.
    Ik maak hem zeker nogmaals.👋🏻

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.