Ze is een van de markante vrouwen uit onze geschiedenis: Kaat Mossel. Deze Rotterdamse was een fel aanhangster van Willem van Oranje. Maar ze was ook gewoon een keurmeester van mosselen. Hoog tijd om uit te zoeken hoe men in Kaats tijd eigenlijk mosselen at…
Je zou het niet denken, maar er was een tijd dat mosselen gewoon armeluisvoedsel was. Niet zo gek, als je bedenkt dat mosselen gewoon voor het oprapen lagen. Het stond iedereen vrij ze te verzamelen en te verkopen. Voor veel gezinnen was dit dan ook een aardige bijverdienste. Zo ook voor Kaat Mossel… Haar echte naam: Catharine Mulder (1723-1798). Ze was ‘keurvrouw der mosselen’ en ze hield toezicht op de mosselventsters.
Nou is Kaat natuurlijk niet bekend geworden om haar keuringskwaliteiten. Samen met andere volksvrouwen als ‘Ruige Keet’ en ‘Oranjemeid’ organiseerde ze demonstraties tegen de patriottistische regenten. Ze zag de Oranjes dan ook als de redders van het land (‘Ze hadden ons immers ook verlost van de Spanjaarden!’). Omdat deze demonstraties op een gegeven moment ontaardden in geweld, werden Kaat en haar vriendinnen opgepakt en opgesloten in een cel in Den Haag.
Ruw wijf
Echt medelijden hoeven we niet met haar te hebben, want na drie jaar werd ze – na de rehabilitatie van stadhouder Willem V – vrijgelaten en kreeg ze zowaar een schadevergoeding van 3642 gulden mee. Een aanzienlijk bedrag voor die tijd. Kaat liet vier kinderen na. Haar advocaat destijds was de bekende Willem Bilderdijk, die haar overigens in zijn latere Geschiedenis des Vaderlands omschreef als een ‘ruw en gemeen wijf’.
Rauwe mosselen?
Zeeuwse mosselen werden trouwens ook in de in de achttiende al – vanwege de kwaliteit van de bodem en het water – gezien als de beste ter wereld. Hoe ze deze lekkere zeevruchten in die tijd klaarmaakten? Zo puur mogelijk. Want mosselen zijn – mits op de juiste manier gekookt – van zichzelf al erg lekker.
Veel recepten voor mosselen kom je in oude kookboeken niet tegen. In een kookboek uit 1768 (De Volmaakte Geldersche keuken-meyd) staat een recept met mosselen met een saus van boter en azijn. En ook in Aaltje, de Volmaakte en Zuinige Keukenmeid (uit 1803), staat een recept voor mosselen. En jawel: ook weer met een saus van boter en azijn. Ik vermoed dus dat dit in die tijd de manier was waarop mosselen werden gegeten. Ook gooide men altijd een ui bij de mosselen. Werd deze tijdens het koken zwart, dan betekende dat de mosselen niet meer goed waren.
Wist je trouwens dat ze in Volendam al eeuwenlang bij vis een saus eten van olie en azijn: butter en eek. Zou er een verband kunnen zijn?
Benodigdheden
- 2 kilo mosselen
- 1 grote ui
- 1 kop droge witte wijn
- 50 gram boter
- 1 el witte-wijnazijn
- azijn
- peper en zout
Bereiding
Spoel voor het koken de mosselen af in koud water. Als het goed is sluiten de mosselen zich. Geef mosselen die niet sluiten een tik. Sluiten ze niet, gooi ze weg. Ook de kapotte mosselen. Snij de ui doormidden. Vul de pan met de mosselen. Doe er het glas witte wijn bij, en de ui. Breng het geheel met gesloten deksel op hoog vuur aan de kook. Het kookvocht drukt het deksel omhoog wanneer de mosselen koken. Licht het deksel op, zodat het vocht weer zakt. Schep of schud de mosselen om. Druk het deksel weer op de pan en laat op dezelfde manier het vocht het deksel nog twee keer omhoog drukken, af en toe schudden. De mosselen zijn ongeveer in 5 à 6 minuten gaar. Giet af en vang het kookvocht op.
Voor de saus: smelt de boter in een pannetje. Voeg de wijnazijn eraan toe en roer goed. Voeg, wanneer de mosselen klaar zijn, 1 eetlepel kookvocht toe aan de boterwijnsaus, en een flinke snuf peper. Giet de saus over de mosselen, of leg eerst de mosselen op je bord en giet er dan wat van de saus overheen. Gebruik eventueel ook wat van de saus om de mosselen gewoon in te dopen.
Lekker en puur!
(De Volmaakte Geldersche keuken-meyd)